Podstawowe informacje: praca, JDG
W opracowaniu przedstawi艂em informacje o jednoosobowej dzia艂alno艣ci gospodarczej JDG oraz dodatkowe, ujawniaj膮ce jej miejsce i znaczenie w strukturze gospodarki narodowej. W pi臋ciu punktach opracowania umie艣ci艂em tak偶e swoje komentarze doprecyzowuj膮ce lub rozszerzaj膮ce poruszane zagadnienia.
Zbieranie danych nie by艂o pozbawione trudno艣ci. Wykorzysta艂em dane GUS za 2024 r. GUS publikuje dane roczne z op贸藕nieniem 2-3 letnim i w podziale na przedsi臋biorstwa mikro, ma艂e, 艣rednie (M艢P) i du偶e, a nie w u偶ytecznym dla mojego opracowania podziale na JDG i pozosta艂e podmioty. W innych publikacjach medi贸w bran偶owych powo艂uj膮cych si臋 na GUS z trudem wy艂uska艂em interesuj膮ce mnie informacje. Posi艂kowa艂em si臋 tak偶e bezpo艣rednio 藕r贸d艂em GUS. Nie wykorzysta艂em Raportu PARP (2025), bo - podobnie jak GUS - PARP publikuje dane w podziale na M艢P. Ich dane obejmuj膮 tylko podmioty niefinansowe (kt贸rych wyniki gospodarki realnej wliczane s膮 do PKB). PARP pomija podmioty finansowe (kt贸rych wyniki nie s膮 wliczane do PKB). Do moich analiz potrzebuj臋 obu grup, bo s膮 w nich zatrudniani pracownicy. Nie wykorzysta艂em innych baz danych statystycznych, do kt贸rych nie mam dost臋pu: ZUS, CEiDG, MF. P贸藕niej wraz z kolejnymi publikacjami GUS zweryfikuj臋 informacje statystyczne.
Liczba podmiot贸w gospodarki narodowej (REGON - osoby prawne, jednostki organizacyjne niemaj膮ce osobowo艣ci prawnej oraz osoby fizyczne prowadz膮ce dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮 JDG, bez os贸b fizycznych prowadz膮cych gospodarstwa indywidualne w rolnictwie, wg GUS): 5,3 mln, w tym:
- przedsi臋biorstwa (firmy) aktywne: 2,8 mln
- instytucje, organizacje: 2,5 mln
Wymienione wcze艣niej przedsi臋biorstwa aktywne (2,8 mln) podzieli艂em na dwie grupy:
- mniej ni偶 2,5 mln aktywnych zarejestrowanych JDG
- wi臋cej ni偶 0,3 mln pozosta艂ych zarejestrowanych podmiot贸w (sp贸艂ki prawa handlowego, sp贸艂dzielnie, itd.)
Liczba pracownik贸w: 15 mln, w tym:
- 6,5 mln zatrudnionych (umowa o prac臋, mianowania, wyboru, powo艂ania)
- 2,5 mln samozatrudnionych (przedsi臋biorcy JDG)
- 6 mln pozosta艂ych (wed艂ug mojej wiedzy to s膮 inne formy um贸w: zlecenia, o dzie艂o, w tym prace sezonowe, dzia艂alno艣膰 nieewidencjonowana z dochodem poni偶ej progu podatkowego)
Przedsi臋biorcy samozatrudnieni JDG, to wed艂ug GUS pracownicy.
Podejrzewam, 偶e liczba 15 mln pracownik贸w (og贸艂em) oznacza liczb臋 miejsc pracy - niekt贸rzy pracownicy zajmuj膮 wi臋cej ni偶 jedno stanowisko pracy. Pracownicy etatowi mog膮 poza godzinami pracy w macierzystej firmie pracowa膰 na drugi etat w innej, albo na umow臋 zlecenie lub o dzie艂o, realizowa膰 si臋 jako samozatrudnieni JDG (dzia艂alno艣膰 ewidencjonowana), albo w艂a艣ciciele sp贸艂ek, np. sp. z o.o. Osobi艣cie znam kilka os贸b pracuj膮cych na etacie w korporacji i jednocze艣nie prowadz膮cych sp. z o.o. w innej dziedzinie (niep艂ac膮cych z tego tytu艂u sk艂adek ZUS). Inna sprawa - kiedy pracownik etatowy dorabia na lewo (w swojej nieewidencjonowanej - ukrytej dzia艂alno艣ci gospodarczej) poza godzinami pracy w firmie pracodawcy. Ta dzia艂alno艣膰 nie powi臋ksza liczby JDG w Polsce, cho膰 ma ona wp艂yw na PKB i obni偶enie konkurencyjno艣ci na rynku (wi臋cej o ukrytej dzia艂alno艣ci w p. 2. opracowania).
Liczba 2,5 mln (2,45 mln) samozatrudnionych zosta艂a podana przez rz膮d w trakcie prac legislacyjnych w 2025 r. To jest og贸lna liczba wszystkich JDG w styczniu 2025 r. Wed艂ug COIG(2020)-link dane GUS mog膮 obejmowa膰 JDG: aktywne, zawieszone, zamkni臋te (o kt贸rych zamkni臋ciu informacja jeszcze nie dotar艂a do ZUS) oraz fundacje i stowarzyszenia (kt贸re nie s膮 przedsi臋biorstwami). To jest taki polski ba艂aganik publikowanych zbior贸w statystycznych. Wed艂ug ZUS (za: COIG) w 2020 r. by艂o 2,8 mln os贸b fizycznych prowadz膮cych dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮 (aktywni, zawieszeni, zamkni臋ci), w tym by艂o 2 mln aktywnych JDG wed艂ug CEiDG, z kt贸rych 1,7 mln to samozatrudnieni odprowadzaj膮cy sk艂adki tylko za samych siebie (niezatrudniaj膮cy pracownika).
JDG - jednoosobowa dzia艂alno艣膰 gospodarcza.
JDG to dzia艂alno艣膰 osobowa rejestrowana w CEiDG. To nie jest sp贸艂ka prawa handlowego, stowarzyszenie, fundacja, czy publiczny zak艂ad opieki zdrowotnej, rejestrowane w KRS.
Je艣li Ty, jako osoba fizyczna wykonujesz co艣 dodatkowo na w艂asn膮 r臋k臋 i masz za to regularnie dochody unikaj膮c podatk贸w, to te偶 wykonujesz dzia艂alno艣膰 - ale nieewidencjonowan膮 lub ukryt膮 (szara strefa). W 艣wietle prawa jeste艣 przedsi臋biorc膮. Od dzia艂alno艣ci nieewidencjonowanej musisz odprowadzi膰 podatki. Od ukrytej zap艂acisz kary.
Ukryta, nieewidencjonowana dzia艂alno艣膰 realnie zwi臋ksza liczb臋 aktywnych JDG w gospodarce polskiej. Ale formalnie jej nie zwi臋ksza, bo nie jest zarejestrowana w CEiDG. Ukryt膮 dzia艂alno艣膰 JDG prowadz膮 osoby fizyczne, kt贸re unikaj膮 opodatkowania cz臋艣ci swoich dochod贸w (PIT, sk艂adka zdrowotna, VAT, op艂aty skarbowe, podatki lokalne, itd.) z niezarejestrowanej dzia艂alno艣ci. Nie p艂ac膮 te偶 sk艂adek spo艂ecznych ZUS.
JDG jest 2,45 mln. To si臋 zmienia w ka偶dym dniu. Czasem ich przybywa, czasem ubywa (s膮 zamykane). Reguluje to rynek i pa艅stwo (system podatkowy, prawny, wp艂yw na gospodark臋 - konsumpcja, inwestycje - patrz: Ryzyko prowadzenia dzia艂alno艣ci JDG, 7.2025).
JDG mog膮 by膰 przedsi臋biorcy zatrudniaj膮cy pracownika lub nie zatrudniaj膮cy nikogo. JDG bez zatrudnionego pracownika, to "wi臋kszo艣膰 JDG", czyli ponad 1,22 mln (brak dok艂adnych danych za 2025 r.; w 2020 by艂o ich 1,7 mln, o czym pisa艂em w pierwszym punkcie opracowania).
W ramach JDG mog膮 by膰 zarejestrowani:
- przedsi臋biorcy (oznacz臋 ich jako B2C), kt贸rzy zaspokajaj膮 potrzeby wszystkich odbiorc贸w - konsument贸w i innych przedsi臋biorc贸w oraz
- przedsi臋biorcy (B2B) zawieraj膮cy kontrakty z innymi przedsi臋biorcami lub tylko jednym przedsi臋biorc膮, tworz膮c z nim relacj臋 biznesow膮 o charakterze monopsonu (poj臋cie ek.).
W centralnych rejestrach nie prowadzi si臋 statystyk liczebno艣ci B2B i B2C, dlatego nie s膮 znane ich udzia艂y w JDG og贸艂em. Pomi臋dzy oboma typami JDG istniej膮 r贸偶nice w ryzyku biznesowym:
- B2C: prawa konsumenta C
- B2B: warunki dyktuje silniejszy kontrahent
Obie grupy przedsi臋biorc贸w JDG (B2C i B2B) wykonuj膮 zawody obejmuj膮ce szeroki wachlarz mo偶liwo艣ci i potrzeb rynkowych. Zawody wykonywane przez JDG mo偶na znale藕膰 w bazie klasyfikacji PKD CEiDG: Link do bazy PKD.
JDG mog膮 (nie musz膮) za艂o偶y膰 tw贸rcy, arty艣ci, wolne zawody, Link do artyku艂u.
W bran偶y IT popularne s膮 kontrakty B2B. W 2024 r. w IT by艂o:
- 47% B2B (freelancer贸w, dla 57% z nich by艂o to dodatkowe 藕r贸d艂o dochodu)
- 46% pracownik贸w z umow膮 o prac臋
- 7% pozosta艂ych (sta偶, kontrakty menad偶erskie)
Patrz: link do artyku艂u biznes.pap.
Kontrakty menad偶erskie mog膮 by膰 zawarte jako B2B lub np. umowa o prac臋 UoP (swoboda zawierania um贸w cywilnoprawnych). Firmy rekrutuj膮ce pracownik贸w czasem proponuj膮 wyb贸r jednej z kilku form kontraktu: np. UoP, B2B, umowy zlecenia, o dzie艂o (uwaga: firma nie zaproponuje kontraktu B2C innemu podmiotowi JDG, dlatego oznaczenie B2C jest ma艂o popularne).
Stopniowo ro艣nie popularno艣膰 um贸w B2B w innych bran偶ach, np. gastronomicznej, turystycznej, modowej.
Przedsi臋biorca JDG rozlicza si臋 z fiskusem wed艂ug jednej z 4 form podatkowych: skala podatkowa (inaczej: zasady og贸lne), podatkiem liniowym od dochod贸w, rycza艂tem od przychod贸w, karta podatkowa. Wyb贸r formy podatkowej zale偶y od rodzaju dzia艂alno艣ci JDG, rzadziej od preferencji przedsi臋biorcy.
JDG mo偶e by膰 p艂atnikiem VAT lub nie. Istniej膮 zwolnienia podmiotowe lub przedmiotowe VAT.
Przedsi臋biorca JDG odprowadza sk艂adki spo艂eczne ZUS za siebie w pe艂nej wysoko艣ci (w sensie: nikt za niego nie p艂aci jego dodatkowej cz臋艣ci sk艂adek, jak ma to miejsce w przypadku pracownika etatowego). Bez wzgl臋du na wysoko艣膰 swoich dochod贸w mo偶e on p艂aci膰 minimalne sk艂adki ZUS. Wed艂ug raportu PSE dla ZUS (2024 r.) 99,18% przedsi臋biorc贸w JDG op艂aca za siebie sk艂adki spo艂eczne ZUS w minimalnej wysoko艣ci. Natomiast nieca艂y 1% JDG op艂aca za siebie sk艂adki ZUS w dowolnie wi臋kszej wysoko艣ci.
Istnieje kilka grup stawek ZUS dla JDG:
- pe艂ny ZUS
- preferencyjny ZUS
- ulga na start
- ma艂y ZUS plus
Preferencyjne stawki ZUS (preferencyjny ZUS, ulga na start, ma艂y ZUS plus) s膮 kr贸tkotrwa艂膮 ulg膮 dla przedsi臋biorc贸w JDG, kt贸rzy spe艂niaj膮 szczeg贸lne, zdefiniowane przez ZUS warunki, np. prowadz膮 pierwsz膮 w 偶yciu dzia艂ano艣膰 gospodarcz膮. Preferencyjne stawki ZUS obni偶aj膮 koszty firmy z tytu艂u p艂acenia sk艂adek spo艂ecznych, pozwalaj膮 oszcz臋dzi膰 dochody JDG. Z drugiej strony nieobni偶one kosztami dochody rodz膮 wy偶sz膮 podstaw臋 dla podatku dochodowego i sk艂adki zdrowotnej (skala podatkowa).
Przedsi臋biorcy JDG p艂ac膮 sk艂adk臋 zdrowotn膮 obliczon膮 jako odsetek od dochod贸w (skala podatkowa, podatek liniowy) lub przychod贸w (rycza艂t) nie mniejsz膮 od minimalnej kwoty. Kiedy przedsi臋biorcy nie zarobi膮 nic lub zbyt ma艂o, musz膮 zap艂aci膰 sk艂adk臋 zdrowotn膮 w minimalnej kwocie.
